Nguyễn Xí là một trong những danh tướng nổi tiếng trong sử Việt. Sinh thời, Nguyễn Xí và đội quân chó săn đã đi vào lịch sử dân tộc Việt Nam với những đóng góp vào thắng lợi vang dội trong công cuộc đánh giặc cứu nước.
Nguyễn Xí là một trong những danh tướng nổi tiếng trong sử Việt. Sinh thời, ông đã xây dựng được đội quân chó săn. Ông là bậc khai quốc công thần của nhà Hậu Lê. Ông có công lớn giúp Lê Thái Tổ (Lê Lợi) đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.
Tướng Nguyễn Xí (1396-1465) sinh ra trong một gia đình nghề buôn bán muối ở làng Thượng Xá, huyện Châu Phúc (nay là huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An). Lúc nhỏ, ông đã tỏ ra là một cậu bé rất thông minh, nhanh nhẹn và thể hiện là người có tài. Vì thế vua Lê Lợi rất quý và giao cho ông một đàn chó săn lớn.
Theo sử sách kể lại, đàn chó săn của Nguyễn Xí có hơn 100 con. Đàn chó săn này sống theo sự điều khiển của ông, mỗi lần ông cho đàn cho ăn đều dùng chuông làm hiệu. Trong những lần ra trận, đàn chó của ông trở thành một đội quân đặc biệt. Những lúc bị vây hãm, binh linh không có đồ ăn thì đàn chó được lệnh đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn cho nghĩa quân. Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào cắn xé làm quân giặc rất hoảng sợ; tên tướng Minh là Mã Kỳ mỗi khi nghe đến đội quân khuyển của ông lại kinh hãi.
Khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418) được khởi động, Nguyễn Xí được trao quyền tướng quân hầu cận bên Bình Định Vương Lê Lợi khi mới 21 tuổi. Trong những ngày tháng đó, ông và đàn chó săn của mình đã trải qua những ngày tháng khó khăn, gian nan ở vùng rừng núi Tây Thanh Hóa, Linh Sơn, Khôi Huyện. Đàn chó săn lúc bấy giờ đã trở thành một đội quân đặc biệt, được huấn luyện rất tinh luyện.
Những lúc bị vây hãm tuyệt lương thì đàn chó được lệnh đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn cho nghĩa quân. Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào cắn xé làm quân giặc rất hoảng sợ; tên tướng Minh là Mã Kỳ mỗi khi nghe đến đội quân khuyển của ông lại kinh hãi.
Nguyễn Xí đã đeo lục lạc vào cổ và ra lệnh cho đàn chó chạy quanh trại địch suốt đêm. Quân địch nghe thấy tiếng đạc ngựa, lại thấy tiếng trống thúc, quân reo nên hoảng hốt, bắn tên ra như mưa. Một lát sau, Nguyễn Xí hạ lệnh dừng lại tất cả các âm thanh, bọn giặc thấy yên thì ngừng bắn, ông lại thả chó ra, trống lại đánh, quân lại reo, giặc lại bắn ra. Kết quả, bọn quân địch được cả đêm hoảng loạn, mất ngủ lại tổn thất nhiều tên.
Nghĩa quân Lam Sơn và dân chúng hết lời ca ngợi Nguyễn Xí và đàn chó săn. Sau này, lịch sử thường ví kế sách này của Nguyễn Xí không kém gì mưu của Khổng Minh Gia Cát Lượng dùng người rơm “mượn tên” của quân Tào trên sông Xích Bích thời Tam Quốc.
Nguyễn Xí và đàn chó săn của mình đã tham gia chinh chiến nhiều trận đánh quan trọng như cuộc vây hãm thành Đông Quan, hạ thành Xương Giang, tiêu diệt và bắt sống gần 10 vạn quân Minh sang tăng viện năm Đinh Mùi (1427)…Sau khi quét sạch bóng quân thù trong nước, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế đã phong cho Nguyễn Xí làm Long Hổ tướng quân. Ông làm quan trải qua 5 đời vua, công danh tột bậc, được phong làm Nhập nội đô đốc, hàm Thiếu bảo sau đó là Khai phủ nghi Đồng tam ti, Nhập nội kiểm hiệu, Thái phó Cương quốc công, Nhập nội hữu Tướng quốc…
Đến năm 1465, Nguyễn Xí qua đời do bệnh nặng, thọ 68 tuổi. Những năm cuối đời phục vụ vương triều nhà Lê, ông được vua Lê Thánh Tông hết lòng thương yêu và kính trọng. Lê Thánh Tông còn viết bài Chế dụ dành tặng cho Nguyễn Xí với lời lẽ hết sức trân trọng: “Xét Nguyễn Xí đây khí độ trầm hùng, tính người cương đại…Ra vào hết chức phận tướng văn tướng võ. Trước sau giữ trọn tiết làm tôi, làm con. Giữ mình có đạo, hồn nhiên như nước chẳng khoe tươi. Nghiêm mặt ở triều lẫm liệt như thanh gươm mới tuốt. Các quan đều ngưỡng mộ phong thái. Bốn biển đều ngưỡng vọng uy danh…”
Nguyễn Xí là bậc khai quốc công thần số một của nhà Hậu Lê. Sinh thời, ông là bậc đại thần của 4 triều vua gồm: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông.
Tổng hợp
