Hoàng đế Lê Đại Hành là vị vua đầu tiên của triều đại nhà Tiền Lê đồng thời là người có công lao rất lớn cho việc củng cố nền độc lập dân tộc từ đó xây dựng và kiến tạo đất nước.
Không những vậy, ông cũng là người tạo tiền đề giúp cho Lý Công Uẩn đủ khả năng tiến hành dời đô từ Hoa Lư về tới Thăng Long vào năm 1010. Sự kiện này như mở ra kỷ nguyên mới hứa hẹn cho một tương lai phát triển bền vững của nền văn hóa Thăng Long – Hà Nội, thủ đô ngày nay của Việt Nam. Cùng Hồ Sơ Doanh Nhân tìm hiểu về vua Lê Đại Hành qua bài viết này bạn nhé!
1. Khám phá tiểu sử vua Lê Đại Hành
Lê Đại Hành (chữ Hán: 黎大行; 941 – 1005), húy là Hoàn (桓), là vị hoàng đế sáng lập nhà Tiền Lê nước Đại Cồ Việt, trị vì nước Đại Cồ Việt 24 năm, băng hà tại điện Trường Xuân, Hoa Lư, thọ 65 tuổi.
Gia đình của Lê Đại Hành rất nghèo khó, cha ông là Lê Mịch (黎覔) và mẹ ông là Đặng Thị Sen (鄧氏).
Câu chuyện ông được sinh ra có nhuốm màu truyền thuyết.
Khi mới có thai, Đặng thị chiêm bao thấy trong bụng nở hoa sen, chỉ chốc lát đã kết hạt, bèn lấy chia cho mọi người, còn mình thì không ăn, tỉnh dậy không hiểu nguyên do thế nào. Đến khi sinh ra Lê Hoàn, bà hiểu ra, bèn nói với mọi ngươi rằng:”Thằng bé này lớn lên, ta sợ không kịp hưởng lộc của nó”. Được vài năm, cha mẹ qua đời, Lê Hoàn một mình sống trong cảnh nghèo khổ.
Trong thôn có viên quan sát họ Lê trông thấy lấy làm lạ, nói:”Tư cách đứa trẻ này, người thường không sánh được”, bèn nhận làm con nuôi, chăm sóc dạy dỗ, không khác gì con đẻ.
Có đêm mùa đông trời rét, Lê Hoàn úp cối mà ngũ. Đêm ấy ánh sáng đẹp đầy nhà, viên quan sát lén đến xem, thì thấy con rồng vàng che ấp bên trên, vì thế lại càng thêm quý trọng Lê Hoàn.
Về quê hương thật sự của ông đến nay các nhà sử học chưa có kết luận chính xác là Hà Nam, Ninh Bình hay Thanh Hóa.
Bởi lẽ Việt sử lược ghi rằng Lê Đại Hành là người Trường Châu – vùng đất Ninh Bình, Đại Việt sử ký toàn thư lại nêu ông là người Ái Châu tuy nhiên nhà sử học Trần Quốc Vượng cho ý kiến rằng Lê Đại Hành sinh ra tại Hà Nam song song nhận định của Hà Nam Ninh rằng quê nội của Lê Đại Hành ở Thanh Liêm – Hà Nam,…
Có thể thấy thông tin về quê hương cũng như thân thế của vua Lê Đại Hành đến nay vẫn mang nhiều nguồn thông tin khác nhau.
Tại Hội thảo khoa học diễn ra năm 1981 tồn tại nhiều vấn đề chung của thế kỷ X, về thân thế, quê hương và sự nghiệp của Lê Đại Hành dần dần được giải quyết.
Lê Đại Hành có tất cả 5 Hoàng hậu với 11 người con trai và 1 người con nuôi và mọi người con trai của ông đều được phong vương.
2. Hành trình lên ngôi nhiều thăng trầm của Lê Đại Hành
Thời điểm Lê Đại Hành lên ngôi cũng là lúc nhà Tiền Lê của nước Đại Việt được sáng lập.
2.1. Chiến công hiển hách
Cha mẹ của Lê Đại Hành qua đời sớm nhưng ông may mắn được một vị quan tên Lê Đột cưu mang và nhận nuôi. Đến tuổi trưởng thành, Lê Đại Hành nối gót Đinh Liễn và từ đó lập nhiều chiến công.
Lê Đại Hành chỉ huy 2000 binh sĩ trong cuộc đánh dẹp loạn 12 sứ quân, hỗ trợ đắc lực cho Đinh Bộ Lĩnh từ đó thống nhất đất nước năm 968.
Sau chiến công đó, ông được đảm nhiệm chức Thập đạo tướng quân – vị tướng chỉ huy tới mười đạo quân song song chức vụ tổng chỉ huy quân đội toàn nước Đại Cồ Việt cùng lãnh đạo đội quân cấm vệ thuộc triều đình Hoa Lư. Vào thời điểm khi đó Lê Đại Hành mới 27 tuổi.
Hai cha con Đinh Tiên Hoàng cùng Đinh Liễn bị sát hại vào tháng 10 năm 979, vệ vương Đinh Toàn lên ngôi vua khi 6 tuổi. Lê Đại Hành đảm nhiệm vai trò Nhiếp chính và có quyền tự do đi lại vào cung cấm.
Bên cạnh Đinh Tiên Hoàng lúc đó là các đại thần thân cận như Đinh Điền, Trịnh Tú, Lưu Cơ, Nguyễn Bặc và Phạm Hạp – nhân vật chống lại Lê Đại Hành nhưng nhanh chóng bị Lê Đại Hành hạ gục tiêu diệt.
Không lâu sau, Phò mã Ngô Nhật Khánh trốn thoát vào miền Nam, vua Chiêm Thành cùng hơn nghìn thuyền chiến lớn lên kế hoạch tấn công kinh đô Hoa Lư nhưng gặp bão dìm chết.
2.2. Đón nhận ngai vàng
Nhìn nhận triều đình Hoa Lư lâm vào tình trạng rối ren, vị vua Tống (Trung Quốc) đe dọa buộc triều Đinh phải đầu hàng và nhà Tống lăm le cho quân tấn công nhằm chiếm Đại Cồ Việt. Trước diễn biến căng thẳng đó, Thái hậu Dương Vân Nga với tướng Phạm Cự Lạng cùng các triều thần tôn Lê Hoàn lên ngôi.
Lê Hoàn chính thức lên làm vua (theo sử cũ gọi là Lê Đại Hành) lấy niên hiệu là Thiên Phúc cùng giữ nguyên quốc hiệu Đại Cồ Việt và đóng đô tại Hoa Lư, Ninh Bình. Sau đó ông giao cho em của Phạm Hạp làm đại tướng quân.
Tuy xuất phát điểm không được may mắn nhưng Lê Đại Hành không hề nản chí và thể hiện rõ năng lực của mình kể từ khi lên ngôi vua.
3. Vị Hoàng đế Phá Tống – bình Chiêm
Đề cập tới một trong những chiến công vang dội nhất của vua Lê Đại Hành, chắc chắn phải nói đến trận chiến đánh bại quân nhà Tống và xứ Chiêm Thành.
3.1. Phá Tống
Khoảng đầu năm 981, vua nhà Tống cho quân sang tấn công Đại Cồ Việt và cử các tướng cầm quân chia 2 đường thủy bộ gồm cánh bộ di chuyển theo mạn Lạng Sơn còn thủy tiến vào khu vực sông Bạch Đằng.
Tháng 4 năm 981, quân của các vị tướng Hầu Nhân Bảo, Trần Khâm Tộ, Lưu Trừng lần lượt đến Ngân Sơn, Tây Kết và sông Bạch Đằng.
Vua Lê Đại Hành đích thân làm tướng chống Tống và sai người cắm cọc để tạo dựng bãi cọc ngăn sông. Trên sông Bạch Đằng, quân Đại Cồ Việt ta chặn đánh thủy quân Tống song những chiếc thuyền chiến của quân Tống đều bị đâm thủng bởi những chiếc cọc sông cho dù thế trận áp đảo.
Chính vì vậy quân Tống không thể nào xâm nhập sâu vào nội địa, thủy quân Tống đành nhận thất bại. Tướng Tôn Toàn Hưng lưỡng lự không dám tiến tiếp nên dừng quân đến hơn 70 ngày, Hầu Nhân Bảo vì hiếu chiến nên tự tin đem quân của mình tấn công sông Thương.
Thời điểm quân của Hầu Nhân Bảo tiến đến Chi Lăng, vua Lê Đại Hành đánh lạc hướng Hầu Nhân Bảo bằng cách vờ xin hàng rồi sau đó cho quân binh ập ra đánh dữ dội.
Sau chiến thắng lớn của hai trận Bạch Đằng và Tây Kết, quân lính nhà Lê giết được Hầu Nhân Bảo và bắt sống được Triệu Phụng Huân và Quách Quân Biện và loạt tướng nhà Tống phải tháo chạy về nước. Hoàng đế Lê Đại Hành chưa thực hiện mai phục giữa trận cọc địa và phục binh bởi chiến sĩ lúc này không diễn ra mau chóng.
3.2. Bình Chiêm
Khi người Chiêm Thành đã xây dựng được một quốc gia độc lập từ năm 192 thì người Việt đang đắm chìm dưới nô dịch của phong kiến phương Bắc. Từ khi lập nước, Chiêm Thành thường xuyên tiến hành hoạt động quân sự phối hợp với Đại Cồ Việt.
Vào năm 982, Lê Đại Hành cử Từ Mục và Ngô Tử Canh đi sứ Chiêm Thành nhưng bị vua Chiêm phát hiện và bắt giữ. Vì lẽ đó, Hoàng đế Lê Đại Hành nổi giận cho người sửa sang binh khí, đóng chiến thuyền và đích thân làm tướng đi đánh.
Ông chém Bê Mi Thuế ngay tại trận, Chiêm Thành thất bại nặng nề. Chưa dừng lại ở đó quân lính Đại Việt còn bắt sống được vô vàn quân sĩ, kỹ nữ trong cung và một ông sư và đem về số lượng lớn vàng bạc. Chiến thắng này của vua Lê Đại Hành đã phá hủy tông miếu, san phẳng thành trì.
Xuyên suốt thời gian trị vì 24 năm của Lê Đại Hành – một người luôn chú tâm tới phía Nam tổ quốc, ông tự cầm quân chống lại nhiều thế lực xâm lấn đã bảo vệ tuyệt đối miền biên giới song mở rộng thêm lãnh thổ của quốc gia độc lập Đại Việt.
4. Lê Đại Hành – vua trị nước cùng tài cầm quân
Nắm trong tay vận mệnh của đất nước, ông luôn luôn lãnh đạo và chỉ huy quân binh của mình đúng người đúng thời điểm.
4.1. Ông vua trị nước
Vua Lê Đại Hành là một vị vua vừa có tài, khéo ngoại giao song giữ thể hiện cho đất nước để không bị một nước lớn nào chèn ép. Không những vậy, ông còn quan tâm đặc biệt tới chính sự của nước nhà, của nhân dân và coi trọng việc biên phòng với những quy định pháp lệnh.
Nói có sách mách có chứng, sứ thần Trung Quốc phải tôn sùng Lê Đại Hành bởi Hoa Lư thịnh vượng hơn cả thời nhà Đinh. Không thể phủ nhận những điều đó không phải đời vua nào trong lịch sử dân tộc Việt Nam cũng làm được.
Vị Hoàng đế đầu tiên của nhà Tiền Lê chứng tỏ mình là tấm gương cho một người chí công vô tư – không để thú oán cá nhân can thiệp vào việc chung. Như đã đề cập ở trên, ông tiêu diệt Phạm Hạp bởi tội làm loạn nhưng coi trọng em của Phạm Hạp là Phạm Cự Lạng và thăng chức tới thái úy chỉ huy quân đội.
Bên cạnh đó, một người cùng bị giết với Phạm Hạp – Nguyễn Đê (con trai của Nguyễn Bặc) được cân nhắc làm quan văn quan võ của nhà Tiền Lê tuy nhiên Lê Đại Hành không chút mảy may phòng ngừa chính Nguyễn Đê – người mà tham gia tôn Lý Công Uẩn lên làm vua thay nhà Tiền Lê.
Các đại thân từng rất thân thiết với Tiên Hoàng như Lưu Cơ, Trịnh Tú – hai nhân vật thuộc bộ tứ là “Điền, Bặc, Tú, Cơ” vốn theo vua Đinh từ những ngày đầu cũng được Lê Đại Hành trọng dụng mà không màng tới chuyện “cùng bè đảng” với Đinh Điền và Nguyễn Bặc.
Chính nhờ sách lược trọng dụng người tài và lòng người khoan dung nên Lê Đại Hành thu phục được nhân tâm, như bước đệm quan trọng để ông củng cố sức mạnh đất nước trong tình thế khó khăn – hai miền Nam Bắc đồng thời bị uy hiếp.
4.2. Hoàng đế có tài cầm quân
Lê Đại Hành là vị Hoàng đế vừa có tâm và có tầm: nhạy bén, hiểu biết và rất tài trong lịch sử Việt Nam. Ông được các sử gia nhiều đời nhận định tích cực, ca ngợi võ công bởi tài năng chiến thắng trong cuộc đánh dẹp dù là nhà Đường hay nhà Hán từ đó giữ yên bờ cõi và bảo vệ bình yên cho dân tộc.
Từ thời dẹp loạn 12 sứ quân, Lê Đại Hành sớm bộc lộ năng lực và bản lĩnh của mình dù trẻ tuổi. Chỉ từ giai đoạn chính thức lên nắm trong tay vận mệnh của đất nước, ông mới thực sự phô diễn hết tài năng trong mình. Không những các công thần kỳ cựu của nhà Đinh mà các tướng phương Bắc chưa bao giờ là đối thủ cân tài cân sức với ông.
Cho dù đời sau có cho rằng việc đánh dẹp của Lê Đại Hành là hợp lẽ hay trái lẽ thì tài cầm quân của vị vua này đều khó có thể phủ nhận và hơn hết là một ông vua trị nước có tiếng trong lịch sử dân tộc.
5. Sự nghiệp trị vì nước Đại Cồ Việt 24 năm
Là 1 trong 14 vị anh hùng tiêu biểu cho dân tộc Việt Nam, Lê Đại Hành có sự nghiệp hào hùng như thế nào?
5.1. Lĩnh vực kinh tế
Khi làm vua, Lê Đại Hành cho xây dựng nhiều công trình, phát triển sản xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp cho đất nước được hưng thịnh. Ông là vị vua khởi đầu lễ tịch điền dưới chế độ phong kiến Việt Nam nhằm khuyến khích sản xuất lĩnh vực nông nghiệp.
Lê Đại Hành đồng thời là vị vua tiên phong triển khai đào sông. Công trình đào sông thời nhà Lê do Lê Đại Hành khởi xướng là con đường giao thông đường thủy nội địa đầu tiên tại Việt Nam, đến nay di tích lịch sử này vẫn tồn tại ở Thanh Hóa. Sự kiện đó đã trở thành một trong những phương châm hành động của một số triều đại Việt Nam từ lịch sử cho đến sau này.
Cụ thể, từ con sông do Lê Đại Hành khai phá đến thời Lê đã trải rộng khắp miền Trung Bộ và tới thời Nguyễn thì sông đào đã xuất hiện trên mọi miền Việt Nam.
5.2. Nền ngoại giao
Là người dẫn đầu vào tạo lập những nguyên tắc cơ bản cho nền ngoại giao Đại Việt, nhà Tông phải khuất phục trước sức mạnh cũng như thế lực của quốc gia Đại Cồ Việt và đã phong cho vua Lê Đại Hành những tước vị cao quý còn tôn thờ ông qua những câu thơ bi tráng.
Vận dụng chính sách ngoại giao mềm dẻo đi đôi với thái độ cương quyết khiến vua Tống chấp thuận những lời đề nghị yêu cầu của mình: nhà Tống cắt cử sứ giả đưa thư tới địa giới và báo tin.
Trên đây là toàn bộ thông tin về tiểu sự, cuộc đời của vị Hoàng đế Lê Đại Hành. Hy vọng rằng Hồ sơ doanh nhân đã gửi gắm tới bạn những chia sẻ thật sự hữu ích.
Nguồn: Tổng hợp
