Gaia được sinh ra từ Chaos, là vị nữ thần đầu tiên thực sự tiếp xúc và có ảnh hưởng lên lịch sử và văn hoá của người Hy Lạp cổ. Gaea hay Gaia sinh ra với quyền lực tuyệt đối, mặt đất nghe theo lệnh nữ thần, vạn vật đều là do mẹ Đất một tay tạo nên.
Nữ thần Gaia là ai?
Đất mẹ quyền năng Gaia (tiếng Hy Lạp: Γαῖα) là vị thần nắm vai trò quan trọng trong việc dựng lên thế giới thần thoại Hy Lạp đầy màu sắc. Gaia là cổ thần, hiện thân của đất. Bà là tổ tiên của vạn vật, đứa con đầu tiên của thần tối cao Chaos, người sinh ra Uranus và những Titan, bà của các vị thần hiện tại. Gaia sang La Mã được đồng nhất với Terra.
Bà quan hệ với nhiều người và có kha khá con, nên khó kể hết được con là ai… Trong đó với Uranus, Gaia sinh được 12 Titan, Cyclopes, Hecatonchires, Mneme, Melete, Aoide. Với Pontus sinh ra Ceto, Phorcys, Eurybia, Nereus, Thaumas. Với Poseidon sinh được Antaeus, Charybdis, Laistrygon. Với Tartarus sinh ra Echidna và Typhon. Và vài chục người con khác.
Gaia là người khuyến khích Cronus lật đổ cha nó, giúp Rhea giấu Zeus và giúp Zeus lật đổ Cronus. Bà cũng tiên đoán con trai của Metis sẽ lật đổ cha nó như Zeus lật đổ cha mình. Bởi bà là đất, là hiện thân của thiên nhiên nên bao phủ gần như trọn bộ hành tinh. Dưới đáy đại dương cũng là đất mà nhỉ?
Bên cạnh đó, Gaia còn làm thảm thực vật xanh tốt, hiền lành, là cái nôi nuôi dưỡng vạn vật. Sức khỏe và sự sống trên thế gian đều phụ thuộc vào bà. Vì những dược phẩm chúng ta có được ngày nay, thuở xưa đều là những cây cỏ tự nhiên, nên Gaia cũng được gọi là nữ thần của chữa trị.
Vẻ đẹp và sức mạnh của nữ thần Gaia
Đất mẹ được sinh ra từ Chaos, là vị nữ thần đầu tiên thực sự tiếp xúc và có ảnh hưởng lên lịch sử và văn hoá của người Hy Lạp cổ. Gaea hay Gaia sinh ra với quyền lực tuyệt đối, mặt đất nghe theo lệnh nữ thần, vạn vật đều là do mẹ Đất một tay tạo nên.
Gaia thường xuất hiện dưới hình dáng một nữ thần, tóc bà đen nhánh, trên đầu là muôn nghìn loại hoa cỏ kết thành vương miện. Gaia mặc một chiếc váy dạng Hy Lạp cổ, có màu nâu, tượng trưng cho sức mạnh của bà: đất, xung quanh là những dây leo, những loài hoa cỏ mà không ai biết tên. Bà khoác một chiếc áo choàng, trên áo choàng là màu xanh của những thảm cỏ, cánh rừng, điểm xuyết là những đốm sáng tựa như nắng chiếu qua khoảng rừng thưa vậy.
Đôi mắt của Gaia cũng như các cổ thần khác, có màu sắc đại diện cho sức mạnh của mình, với bà, đó là màu nâu, sâu thẳm và xoắn quyện từng lớp như từng mảng kiến tạo của vỏ trái đất vậy. Gaia luôn xuất hiện với trạng thái mơ màng như đang chìm trong giấc ngủ, luôn nở một nụ cười, nhưng không ấm áp mà luôn lạnh lùng, có nét xa cách, có thể nguyên do là một cổ thần chăng?
Mẹ Đất luôn trong trạng thái mơ màng, vì chỉ trong trạng thái ấy người mới không cựa mình. Mọi sức mạnh đều sẽ vô dụng trước những lần cựa mình của mẹ Đất. Lần đầu tiên, khi Gaianghe lời cầu khẩn của Rhea, bà đã hiện lên, mách nước và tạo ra một hòn đá – chiếc nôi đầu tiên của Zeus, lại tạo ra những quỷ thần Kouretes để giúp che dấu tung tích của Zeus tạo đà cho sự trỗi dậy của các vị thần trẻ.
Lần thứ 2 cựa mình, bà sinh ra các Gigantes, những sinh vật gần như bất tử, sinh ra để đối chọi lại các vị thần và chỉ chết khi có sự đồng tâm của thần và người phàm. Một số Gigantes tiêu biểu như Porphyrion – khắc tinh của Zeus, Polybotes – khắc tinh của Poseidon, Orion – khắc tinh của Artemis, Thoon – khắc tinh của Số Phận,…
Và lần cuối cùng, bà sinh ra ác thần hùng mạnh nhất, chưa bao giờ bị đánh bại, hắn đơn giản chỉ bị kìm hãm: Typhon – hiện thân của cơn bão, cha đẻ của tất cả những quái vật.
Đất mẹ là một trong những nữ thần đầu tiên của thế giới, có quyền lực rất rất to lớn, một lần cựa mình có thể gây ra những sự kiện với ảnh hướng mạnh mẽ. Tuy nhiên, cũng như tính chất của đất, Gaialuôn kiên nhẫn và luôn trong trạng thái ngủ, nhẹ nhàng và rộng lượng, cho loài người có thể sinh sống yên bình, nhưng một khi đất Mẹ thức dậy, chúng ta sẽ phải trả giá.
Truyền thuyết về nữ thần Gaia
Trong tập Theogony (Thần phả) của mình, nhà thơ Hy Lạp Hesiod đã kể lại rằng chính nữ thần Gaia có bộ ngực to lớn là nguồn gốc vô tận của tất cả các vị thần và loài người trên Trái Đất. Không thể tách ra hoàn toàn từ những nguyên tố của chính mình, từ Gaia đã sinh ra Uranus (bầu trời đầy sao), Pontus (biển cả) và Ourea (núi đồi hoang sơ). Sau đó, theo như Hesiod, Gaia cùng với đứa con đầu lòng của mình là Uranus sinh ra:
- 12 Titan (những người khổng lồ): Oceanus, Coeus, Crius, Hyperion, Iapetus, Theia, Rhea, Themis, Phoebe, Mnemosyne, Tethys và cuối cùng là Cronus, “trẻ nhất và đáng sợ nhất”.
- 3 tên khổng lồ một mắt Cyclops hung bạo, tuy nhiên vì sự khéo léo, chúng được coi là những người thợ rèn điêu luyện, những người luyện ra vũ khí cho các vị thần. Các Cyclop bao gồm: Brontes (sét), Steropes (sấm) và Arges (chớp)
- 3 tên quái vật khổng lồ Hecatonchire với 100 cánh tay và 50 cái đầu: Cottus, Briareus, Gyges.
Vì ghê tởm và xấu hổ về hình thù quái dị của những Cyclops và Hecatonchire, Uranus bắt giam chúng vào địa ngục Tartarus vô tận. Sự hiện diện của những đứa con ở Tartarus, một phần ruột của mình, gây ra những cơn đau cùng cực và từ đó cũng hình thành trong Gaia những ý định chấm dứt cái ác của Uranus. Gaia tạo nên nham thạch, nham thạch định hình nên một cái liềm.
Bà yêu cầu sự giúp đỡ từ những đứa con Titan của minh về việc sát hại người cha ác độc bằng lưỡi liềm bén nhọn. Nhưng chỉ có Cronus, đứa con út, là nhận lời. Đợi cho đến khi Uranus bị Gaia dụ xuống ăn nằm với mình để tránh xa bầu trời, nguồn sức mạnh của ông, Cronus dùng lưới liềm thiến đi bộ phận sinh dục của cha mình. Uranus bỏ chạy. Thần sống như đã chết, sức mạnh của thần chỉ còn trong kí ức.
Từ những giọt máu và tinh dịch của Uranus rơi xuống đất sinh ra các nữ thần phục thù Erinyes, những gã khổng lồ Gigantes với nửa thân dưới là rắn (tiếng Anh gọi là Giants, bọn khổng lồ), khiên giáp sáng ngời và các vị tiên nữ của cây Tần bì Meliae. Từ tinh hoàn của Uranus rơi xuống biển, nữ thần ái tình và sắc đẹp Aphrodite được sinh ra từ những bọt biển (Aphrodite mang nghĩa là “sinh ra từ bọt biển”).
Cronus lên ngôi, thả tất cả những đứa con Cyclop và Hecatonchire của Gaia. Dưới sự kính trọng của mọi người, Cronos trở thành vị vua của các thần linh và bắt đầu một Thời đại hoàng kim. Về sau, Cronus được lời tiên tri sẽ bị chính con sát hại và chiếm ngôi. Lo sợ lịch sử lặp lại, Cronus đã nuốt chửng những đứa con của mình với Rhea khi chúng vừa mới sinh ra: Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon.
Nhưng nhờ sự giúp đỡ của Gaia, thần Zeus đã may mắn được mẹ mang đi thoát được. Khi đã đủ khôn lớn, Zeus quay lại giết cha và giải phóng các anh chị của mình.
Sau Uranus, Gaia kết hôn với Pontus và sinh ra những vị thần biển: Nereus, Thaumas, Phorcys, Ceto và Euribya. Với Tartarus, Gaia sinh ra Echidna và Typhon (đứa con cuối cùng của Gaia).
Zeus đã giấu Elara, một trong những người tình của mình, xuống đất để Hera không biết. Vì vậy đứa con của Elara và Zeus, tên khổng lồ Tityas, đôi lúc cũng được gọi là con của cả Gaia và Elara.
Gaia còn làm cho Aristaeus bất tử.
Gaia được cho là nguồn gốc của những lời tiên tri ở đền thờ Oracle ở Delphi (Joseph Fontenrose 1959 và một số người khác). Bà truyền quyền năng của mình, tùy theo những dị bản, cho Apollo, Poseidon và Themis. Tuy nhiên, Apollo là người nổi tiếng nhất về những lời tiên tri ở Delphi, vì đã giết một đứa con của Gaia, Python. Vì điều này, Hera trừng phạt Apollo bằng cách bắt làm người chăn cừu cho vua Admetus trong 9 năm.
Lời thề dưới danh nghĩa của nữ thần Gaia trong xã hội Hy Lạp cổ đại được công nhận như một lời thề có giá trị nhất.
Trong nghệ thuật cổ điển, hình tượng Gaia thường được mô tả theo hai hướng: một là hình ảnh người phụ nữ có nửa thân người trên gắn liền và nhô lên khỏi mặt đất; hai là hình ảnh bà nâng đứa bé Erichthonius (một vị vua tương lai của thành Athena).
Nơi thờ cúng
Không giống như các vị thần và nữ thần Olympian khác như Zeus , Apollo , và Hera , không có bất kỳ ngôi đền hiện có nào ở Hy Lạp bạn có thể ghé thăm để tôn vinh nữ thần Hy Lạp này. Vì Gaia là mẹ của trái đất, các tín đồ của bà thường tôn thờ bà bất cứ nơi nào họ có thể tìm thấy cộng đồng với hành tinh và thiên nhiên.
Thành phố cổ Delphi được xem là khu đất thiêng liêng của Gaia, và những người đi du lịch ở Hy Lạp cổ đại sẽ rời khỏi lễ cúng dường trên bàn thờ trong thành phố. Tuy nhiên, thành phố đã bị hủy hoại cho hầu hết thời đại hiện đại, và không có bức tượng nào còn lại của nữ thần trên sân. Tuy nhiên, mọi người đến từ gần xa để đến thăm địa điểm thiêng liêng này trong chuyến đi của họ tới Hy Lạp.
Câu chuyện ngoài lề
Quyền lực của Gaia tượng trưng cho chế độ mẫu hệ khi người mẹ là trung tâm của mọi quyền lực – hoạt động, tuy nhiên khi Ouranos ra đời thì quyền lực của đất mẹ giảm đi ít nhiều và đỉnh điểm là khi các cư dân của Olympus nắm quyền, quyền lực của Gaia chỉ còn rất ít và thậm chí còn bị hạ xuống làm vợ của Poseidon – một nam thần thuộc hàng con, quyền lực chưa thể bằng Pontus hoặc Oceanus; đó chính là cách nói khác của việc chế độ mẫu hệ đã hoàn toàn biến mất ở Hy Lạp cổ và chuyển qua chế độ phụ hệ.
Trước đây đền thờ Delphi (Oracle of Delphi) là của Gaia, Gaia đã thì thầm những lời sấm vào tai cô đồng một khoảng thời gian trước khi Delphi bị chiếm bởi Python(sinh ra từ việc Hera cầu khẩn Gaea), và sau này khi Apollo giết Python thì ông đã hoàn toàn kiểm soát Oracle of Delphi.
Đây cũng là 1 biểu hiện của việc chuyển từ mẫu hệ qua phụ hệ khi hình tượng các nữ thần mạnh mẽ không còn chiếm ưu thế (trước đó có rất nhiều nữ thần có tài năng tiên tri: Leto(hạn chế), Phoebe,..)
Tổng hợp
